Κατάθλιψη και θλίψη: Όταν όλα αρχίζουν να «βαραίνουν»

Μερικές φορές, νιώθει κανείς σαν να «μην είναι «ο εαυτός» του. Ξυπνάει κουρασμένος χωρίς λόγο, οι συζητήσεις με φίλους βαραίνουν αντί να ξεκουράζουν, τα πράγματα που κάποτε ήταν πηγή χαράς τώρα φαίνονται αδιάφορα ή κουραστικά… Μπορεί, παράλληλα, να παρατηρείται και συναισθηματική απόσυρση, να μην υπάρχει όρεξη για τίποτα, δυσκολία στη συγκέντρωση, αίσθηση ενός επίμονου «μουδιάσματος» και σκέψεις που φωνάζουν πως όλα είναι λίγο πιο μακριά απ’ όσο θα έπρεπε.

Αυτή την κατάσταση, είτε πρόκειται για κατάθλιψη είτε για μια επίμονη συναισθηματική πτώση, δεν είναι πάντα εύκολο να την αναγνωρίσει ή να την εξηγήσει αυτός που τη βιώνει. Αν όμως επιμένει και αρχίζει να επηρεάζει το πώς κανείς σκέφτεται, νιώθει και λειτουργεί, χρειάζεται προσοχή. Όχι ερμηνείες από το διαδίκτυο ή αναμονή «μήπως περάσει», αλλά επαγγελματική υποστήριξη. Και το σημαντικότερο; Όταν υπάρχει η αίσθηση ότι κάτι έχει αλλάξει εσωτερικά, δεν χρειάζεται να υπάρχουν όλα τα συμπτώματα, ούτε να έχουν φτάσει τα πράγματα στο «απροχώρητο» για να ζητήσει κανείς βοήθεια: είναι η στιγμή που πρέπει να δοθεί η απαραίτητη προσοχή και υποστήριξη που αρμόζουν στην κατάσταση.

Πότε μιλάμε για κατάθλιψη;

Η κατάθλιψη δεν είναι απλά κακή διάθεση. Πρόκειται για μια πολυδιάστατη κατάσταση που μπορεί να εκδηλωθεί διαφορετικά σε κάθε άτομο και να ξεκινήσει σε οποιοδήποτε στάδιο της ζωής, ακόμη και χωρίς εμφανή αιτία. Τα συνηθέστερα σημάδια περιλαμβάνουν:

• Συνεχή θλίψη ή ευερεθιστότητα
• Απώλεια ενδιαφέροντος ή ευχαρίστησης
• Αισθήματα ανημπόριας, αναξιότητας ή ενοχής
• Μειωμένη συγκέντρωση και μνήμη
• Κόπωση, έλλειψη ενεργητικότητας
• Αϋπνία ή υπερβολικός ύπνος
• Αλλαγές στην όρεξη και το σωματικό βάρος
• Ψυχοκινητική επιβράδυνση
• Σκέψεις θανάτου ή αυτοκτονίας

Στα παιδιά και τους εφήβους, η κατάθλιψη μπορεί να εκδηλωθεί μέσα από πτώση στη σχολική επίδοση, απομόνωση, ευερεθιστότητα ή σωματικά παράπονα.

Αλλά ακόμα και χωρίς όλα αυτά, η επίμονη μελαγχολία, η απώλεια ενδιαφέροντος για τη ζωή, αλλά και η αίσθηση κενού, αποτελούν σημαντικούς λόγους που αξίζουν προσοχή και φροντίδα. Δεν χρειάζεται να περιμένει κανείς να επιβεβαιωθεί μια διάγνωση για να πάρει στα σοβαρά αυτό που νιώθει.

Ποιες είναι οι διάφορες μορφές της κατάθλιψης;

Η κατάθλιψη δεν είναι μία και ενιαία. Υπάρχουν διάφορες μορφές της, με διαφορετικά χαρακτηριστικά:

• Μείζων καταθλιπτική διαταραχή: έντονα καταθλιπτικά συμπτώματα που επιμένουν για τουλάχιστον δύο εβδομάδες και προκαλούν σαφή μείωση στη λειτουργικότητα του ατόμου.
• Δυσθυμία (ή επίμονη καταθλιπτική διαταραχή): χρόνια καταθλιπτική διάθεση, πιο ήπια σε ένταση αλλά με διάρκεια τουλάχιστον δύο ετών.
• Άτυπη κατάθλιψη: επιτρέπει συναισθηματική αντίδραση σε θετικά γεγονότα, αλλά συνοδεύεται από έντονη κόπωση, υπερυπνία, αυξημένη όρεξη και ευαισθησία στην απόρριψη.
• Ψυχωσική κατάθλιψη: σοβαρή μορφή κατάθλιψης που συνοδεύεται από ψυχωστικά συμπτώματα, όπως παραληρητικές ιδέες ή ψευδαισθήσεις.
• Μανιακή κατάθλιψη ή διπολική διαταραχή: χαρακτηρίζεται από εναλλαγές μεταξύ καταθλιπτικών επεισοδίων και φάσεων αυξημένης ενεργητικότητας, ευφορίας ή ευερεθιστότητας (μανία ή υπομανία).
• Περιγεννητική (ή επιλόχεια) κατάθλιψη: εκδηλώνεται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ή τους πρώτους μήνες μετά τον τοκετό, επηρεάζοντας τη διάθεση και τη σχέση με το βρέφος.
• Εποχιακή κατάθλιψη: εμφανίζεται κυρίως κατά τους χειμερινούς μήνες, σχετίζεται με τη μειωμένη έκθεση στο φως και συνοδεύεται από έλλειψη ενέργειας, υπνηλία και αυξημένη όρεξη.
• Προεμμηνορυσιακή δυσφορική διαταραχή (PMDD): σοβαρή μορφή προεμμηνορυσιακού συνδρόμου που περιλαμβάνει έντονες συναισθηματικές μεταπτώσεις, ευερεθιστότητα, άγχος και καταθλιπτική διάθεση τις ημέρες πριν από την έμμηνο ρύση.
• Αντιδραστική κατάθλιψη: εκδηλώνεται έπειτα από σημαντικό στρεσογόνο γεγονός (π.χ. απώλεια, διαζύγιο) και σχετίζεται άμεσα με την εμπειρία του ατόμου.

Η σωστή αναγνώριση είναι σημαντική, αλλά το πρώτο βήμα δεν είναι πάντα η «ταμπέλα», αλλά η αναγνώριση ότι κάτι μέσα στον άνθρωπο υποφέρει.

Πώς μπορεί να βοηθήσει η θεραπεία

Η θεραπεία δεν είναι μόνο για τις «πολύ σοβαρές» περιπτώσεις. Μπορεί να ξεκινήσει από μια απλή, αλλά ουσιαστική απορία: Γιατί δεν νιώθω καλά;

Η αντιμετώπιση τόσο της θλίψης, όσο και της κατάθλιψης, απαιτεί εξατομικευμένη και επιστημονικά τεκμηριωμένη προσέγγιση. Στο Κέντρο Ψυχικής Υγείας ΑΡΚΕΣΙΣ προσφέρουμε, μεταξύ άλλων:

• Ατομική ψυχοθεραπεία ενηλίκων, με έμπειρους επαγγελματίες.
• Ατομική ψυχοθεραπεία παιδιών και εφήβων, με σεβασμό στις αναπτυξιακές ανάγκες κάθε ηλικίας.
• Ψυχιατρική υποστήριξη, όπου απαιτείται η συνδρομή φαρμακευτικής αγωγής.
• Συνδυαστική θεραπεία, για ενίσχυση της αποτελεσματικότητας, όταν χρειάζεται.
• Διαδικτυακές συνεδρίες, για όσους έχουν γεωγραφικούς ή χρονικούς περιορισμούς.
• Ατομική ψυχοθεραπεία χαμηλού κόστους, για φοιτητές, ανέργους και ευπαθείς ομάδες.

Σε πολλές περιπτώσεις, η συνδυαστική θεραπεία – δηλαδή η ψυχοθεραπεία παράλληλα με φαρμακευτική αγωγή – μπορεί να αποδειχθεί η πλέον αποτελεσματική επιλογή, ιδιαίτερα σε καταστάσεις μέτριας ή σοβαρής βαρύτητας.

Γνωρίζουμε, επίσης, ότι δεν έχουν όλοι την ίδια δυνατότητα πρόσβασης σε φροντίδα ψυχικής υγείας. Για τον λόγο αυτό, προσφέρουμε και ατομική ψυχοθεραπεία χαμηλού κόστους, δίνοντας προτεραιότητα σε φοιτητές, ανέργους και άτομα που ανήκουν σε ευάλωτες κοινωνικές ομάδες.

Το να ζητήσει κανείς βοήθεια δεν είναι αδυναμία, ούτε ντροπή. Η φροντίδα της ψυχικής υγείας είναι πράξη ευθύνης απέναντι στον εαυτό και τους γύρω.

Πότε να ζητήσετε βοήθεια;

Αν νιώθετε πως η καθημερινότητά σας σάς δυσκολεύει, πως έχετε χάσει τη χαρά ή δεν αναγνωρίζετε τον εαυτό σας, μην περιμένετε να επιβεβαιωθείτε από κάποια «επίσημη» διάγνωση. Η ψυχική φροντίδα δεν είναι πολυτέλεια – είναι δικαίωμα και ανάγκη.