Δέσμευση και ελευθερία: Μία φαινομενική αντίφαση;

Η ανάγκη για εγγύτητα και η ανάγκη για αυτονομία αποτελούν δύο από τις πιο βασικές, αλλά και φαινομενικά αντιτιθέμενες, ψυχικές κινήσεις που χαρακτηρίζουν τις ανθρώπινες σχέσεις. Από τη μια, επιθυμούμε να ανήκουμε, να σχετιζόμαστε, να είμαστε «δεμένοι» με έναν Άλλον. Από την άλλη, θέλουμε να διατηρούμε την αίσθηση του εαυτού μας, την ανεξαρτησία μας, την ελευθερία να ορίζουμε οι ίδιοι τα όριά μας.

Η δυναμική αυτή έχει απασχολήσει τόσο τη σύγχρονη θεωρία του δεσμού όσο και την ψυχαναλυτική σκέψη, η οποία αναγνωρίζει ότι η σχέση με τον Άλλον αποτελεί πάντα ένα πεδίο έντασης. Είναι ταυτοχρόνως μια πηγή ασφάλειας, αλλά και μια απειλή για την ατομικότητά μας. Έτσι, δεν είναι τυχαίο ότι μέσα στη θεραπευτική διαδικασία το ερώτημα το  πώς μπορώ να σχετιστώ ουσιαστικά χωρίς να χαθώ μέσα στη σχέση, είναι κάτι που επανέρχεται συχνά.

Ο στόχος δεν είναι η πλήρης εξάλειψη της έντασης αυτής – κάτι τέτοιο θα ήταν μάλλον ουτοπικό και, ενδεχομένως, ψυχικά στείρο. Αντιθέτως, το ζητούμενο είναι να φτάσουμε στη συνειδητοποίηση ότι η συναισθηματική εγγύτητα και η προσωπική ελευθερία δεν είναι έννοιες ασύμβατες, αλλά δυνάμει αλληλοτροφοδοτούμενες. Όταν η σχέση επιτρέπει χώρο για διαφορά, για διαφοροποίηση και εξέλιξη, τότε η δέσμευση γίνεται πράξη ελευθερίας.

Σε αυτό το πλαίσιο, η καλλιέργεια ανοιχτής και αυθεντικής επικοινωνίας, ο σεβασμός των προσωπικών ορίων, η αναγνώριση της μεταβλητότητας των αναγκών και η αποδοχή της ετερότητας του Άλλου λειτουργούν ως ανακουφιστικά στοιχεία. Η ατομικότητα δεν απειλεί τον δεσμό – τον εμπλουτίζει. Και η δέσμευση δεν περιορίζει την ελευθερία – τη στεγάζει.

Δευτέρα, 14 Απριλίου 2025