ChatGPT και ψυχοθεραπεία: Όχι, δεν είναι το ίδιο

Έχει αρχίσει να συμβαίνει όλο και πιο συχνά: Κάποιος νιώθει μπερδεμένος, πιεσμένος, ή απλώς μόνος. Ανοίγει τον υπολογιστή ή το κινητό του, και γράφει: «Νιώθω ότι δεν αξίζω τίποτα. Τι μου συμβαίνει;» Και τότε, μια μηχανή απαντά με κατανόηση…

Ζούμε σε μια εποχή όπου η πρόσβαση στη γνώση και η πρόσβαση στην τεχνολογία έχουν ενοποιηθεί με τρόπους που λίγα χρόνια πριν φάνταζαν επιστημονική φαντασία. Η χρήση εργαλείων τεχνητής νοημοσύνης, όπως το ChatGPT, έχει επεκταθεί πέρα από τη συγγραφή, την πληροφορία ή τη δημιουργικότητα. Πολλοί πλέον το χρησιμοποιούν για κάτι βαθύτερο: για να μιλήσουν για τις σχέσεις τους, τα συναισθήματά τους, τις αγωνίες τους.

Ενώ αυτή η χρήση φανερώνει μια υπαρκτή και πιεστική ανάγκη για ψυχολογική υποστήριξη, εγείρει ταυτόχρονα και κάποια κρίσιμα ερωτήματα, όπως το:

• Τι ακριβώς συμβαίνει όταν κανείς απευθύνεται στο AI με υπαρξιακά ή συναισθηματικά ερωτήματα;
• Πού βρίσκεται η διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στη βοήθεια και στην αυταπάτη;

Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να προσφέρει πληροφορία, να παρέχει ψύχραιμες προτάσεις, ακόμη και να προσομοιώσει έναν υποστηρικτικό διάλογο. Ωστόσο, αυτό δεν ισοδυναμεί με ψυχοθεραπεία.

Η ατομική ψυχοθεραπεία βασίζεται σε μια ζωντανή σχέση, που χτίζεται μέσα στον χρόνο και στη μοναδικότητα της συνάντησης. Εκεί δεν προσφέρονται απαντήσεις τύπου copy-paste, αλλά βιωματική επεξεργασία που προϋποθέτει παρουσία, εμβάθυνση, ασυνείδητες αλληλεπιδράσεις και διαρκή εξέλιξη.
Το AI δεν έχει συνείδηση, δεν έχει ιστορία, δεν έχει όρια, δεν έχει το βλέμμα που συγκρατεί, τη σιωπή που επιτρέπει, τη μεταβίβαση που θεραπεύει. Δεν θα δει πώς κάποιος αποφεύγει τη ματιά, ούτε θα αντιληφθεί το νόημα μιας παύσης. Δεν θα καταλάβει το πώς είναι να δυσκολεύεσαι με τις σημαντικές σου σχέσεις ή ότι κρύβεσαι πίσω από εργαλεία χωρίς συναίσθημα προκείμενου να αποφύγεις τον φόβο. Και, φυσικά, δεν έχει τη δυνατότητα να διαχειριστεί κρίσεις, να αναλάβει ευθύνη ή να εκτιμήσει επικινδυνότητα.

Εκεί όμως που η χρήση ενός εργαλείου όπως το ChatGPT μπορεί να φανεί χρήσιμη, είναι στη διερεύνηση. Για παράδειγμα, μπορεί να βοηθήσει κανείς να διατυπώσει πιο καθαρά τις σκέψεις του ή να βρει πληροφορίες για μορφές συναισθηματικής ανάπτυξης, για τις δυναμικές στις σχέσεις, ή για το πώς λειτουργεί η ψυχοθεραπευτική διαδικασία. Αν αυτό λειτουργήσει ως γέφυρα για να ζητήσει κάποιος ουσιαστική βοήθεια, τότε ίσως κάτι έχει ήδη αλλάξει!

Ως επαγγελματίες ψυχικής υγείας, αναγνωρίζουμε την ανάγκη του ατόμου να νιώσει κατανοητό, και είναι απόλυτα θεμιτό να αναζητά μια πρώτη «εκφόρτιση» ή κατανόηση σε ψηφιακό περιβάλλον. Στη δική μας δουλειά, όμως, εκείνο που προσφέρουμε είναι χώρος – σταθερός, επαρκώς ασφαλής, ανοιχτός σε ερωτήματα που δεν απαντιούνται με μία παράγραφο.

Το ChatGPT είναι εργαλείο· δεν είναι ψυχολόγος. Και καμία οθόνη, όσο προηγμένη και αν είναι, δεν μπορεί να αντικαταστήσει τη δύναμη του να σε βλέπει και να σε σκέφτεται ένας άλλος άνθρωπος. Η σχέση και η σύνδεση είναι βασικά στοιχεία, που δεν μπορούν να αντικατασταθούν από έναν αλγόριθμο, όσο εξελιγμένος και αν είναι. Η ψυχική ανθεκτικότητα δεν χτίζεται διαβάζοντας απαντήσεις, αλλά μέσα από τη σχέση και τη σύνδεση, όπου κάποιος νιώθει πως δεν είναι μόνος με ό,τι τον βαραίνει.

Δευτέρα, 18 Αυγούστου 2025